Je kunt ook gelukkig zijn in een ander land
Lydia Herremans en gezin
Het pakte heel anders uit: ze kwam terecht in een klein dorp bij Turijn, zat er in haar eentje tussen de Italianen met wie ze amper een woord kon wisselen en voelde zich volledig aan haar lot overgelaten. "Het waren heel lieve mensen, net als overal in de wereld, maar als je elkaar niet verstaat, haak je af." Het duurde bijna een half jaar voordat ze haar weg een beetje gevonden had en echte contacten had opgebouwd.
Dit proces herhaalde zich in 1980, toen haar man door Philips werd uitgezonden naar Nieuw-Zeeland: een volkomen nieuwe omgeving, waaraan ze zich, inmiddels moeder van drie kinderen, maar moest zien aan te passen. Verwoede pogingen om in haar vak als verloskundige aan de slag te gaan, liepen dood door tegenwerking van de Nieuw-Zeelandse overheid. Het benam haar alle lust om het drie jaar later nogmaals te proberen, toen ze met haar gezin naar Australië verhuisde vanwege een overplaatsing van Rob. Daar zou ze vijf jaar wonen.
"Vanaf het begin liep het hier allemaal veel beter: ik wist wat me te wachten stond en had me er op voorbereid."
Naast de zorg voor haar kinderen zag ze kans een studie psychologie te volgen en af te ronden: ze was niet langer alleen 'de vrouw van ...' maar had ook haar eigen leven.
Terug in Nederland met het oog op de kinderen ("Het is belangrijk dat ze hier de middelbare school doen"), kwam ze bij toeval in contact met een vrouw wier man eerder was uitgezonden naar India en Pakistan. Ze bleken als expats precies dezelfde ervaringen te hebben. "Kunnen we er niet iets mee doen voor vrouwen die met hun man naar het buitenland gaan, alles achterlaten en niet weten wat hun te wachten staat?", vroegen ze zich af.
Ze besloten een tweedaagse cursus op te zetten waarin vrouwen ('echtgenotes van ...') werden voorbereid op de aanstaande cultuurshock en leerden omgaan met andere culturen. Met een breed opgezet programma werd ernaar gestreefd om van de uitzending een buitenkans te maken in plaats van een gemiste kans.
"Het gevoel verloren te lopen in een ander land is een heel universeel probleem. Iedereen kan er last van krijgen. In Brussel net zo goed als in Bejing. De neiging is groot om het allemaal romantischer voor te stellen dan het is."
In 1990 ging hun training- en adviesbureau Hestia Expatriate Consultants na een jaar voorbereiding van start. "Wij waren de eersten en de enigen die dit werk deden." Wat hun heel erg verbaasde: "Bij bedrijven met veel expats bestond aanvankelijk nul belangstelling voor dit onderwerp."
Hun kracht was dat ze heel erg uit eigen ervaring konden putten en daardoor de vrouwelijke cursisten bijvoorbeeld prima konden instrueren over de vraag 'En ik dan?' "Expatriëring heeft alleen dan een kans van slagen voor de ene partner, als het tegelijkertijd de mogelijkheid biedt tot ontwikkeling van de andere partner."
In hun cursus hamerden ze op drie stappen in de omgang met andere culturen:
1. Besef dat je in het buitenland alles door een Hollandse bril bekijkt.
2. Probeer niet te oordelen over de andere cultuur. Schrap de woorden 'raar', 'gek' en 'vreemd' uit je vocabulaire. Gebruik het woord 'anders'. Je constateert een verschil. Wat zit daar achter?
3. Verdiep je in de cultuur en probeer antwoorden te krijgen. Dat wil niet zeggen dat je alles leuk moet vinden.
Nog altijd ziet Lydia dit als de kern van interculturele communicatie. Op haar 68e, vier jaar geleden, stopte ze met het werk. Haar boodschap blijft onverminderd: "Als je je goed aanpast aan het land waar je woont en de mensen beter begrijpt, word je bi-cultureel. Dat is een enorme verrijking. Je blijft altijd Nederlandse, maar je kunt ook gelukkig zijn in een ander land."
P.S. Lydia Herremans is binnen het AG onder meer actief als filmmaakster. Op YouTube zijn haar filmpjes van AG-activiteiten te vinden.
Dit interview verscheen eerder in Gewag 59